İstanbul yolları, caddeleri İstanbul olalı böyle serbestlik ve rahatlık görmedi.
Biraz sallanınca kentten köye ya da yazlıklara veya şehir dışındaki yakınlarına adeta akın başladı.
Beş günlük tatil birilerine ekstra kazanç sağlamış da oldu.
Bornova ve Alsancak başta olmak üzere İzmir’in birçok semtleri de bu sallantıdan nasibini aldı.
EMEĞİN ŞARKILARI
Baharın bir güzelliği de içinde İşçi ve Emek Bayramı’nı barındırmasıdır.
1 Mayıs, kendi mesleğinden, statüsünden bağımsız olarak herkesin hakkaniyetli bir yaşam için, haklarını savunması gereken işçilerin bayramı olarak kutlanır.
Bir ilkbahar çocuğu olan müzik yazarımız Murat Meriç, baharı emeği ön plana çıkaran sarkıllarla karşılıyor.
ANCAK FIRSAT BULDUM
Bahar geldi.
Kim bilir kaçıncı kez ve her zaman olduğu gibi yeni umutlarla.
Kendi adıma 50’nin üzerinde karşılayışım diyor Murat Meriç ve devam ediyor:
‘Baharın ilk gününde, 1 Mart’ta doğmuşum.
Çocukluğumdan beri en sevdiğim mevsim.
İçimi kıpır kıpır ettiren, hayata tutunma hissi veren, her seferinde yeniden doğmuş̧ gibi heyecanlandıran günler bunlar...
Mart’ın yeri ayrı.
Nisan, yenilenme zamanı.
Mayıs derseniz, ‘kiraz mevsimi’ olarak da tarif edilir ki Sait Faik, ‘sevişme vakti’ der ve tek şiir kitabına adını veren şiirde onu şu dizelerle selamlar:
‘Anlatsam bu kiraz mevsimini,
Para kazanmak mevsimi değil
Sevişme vakti olduğunu.’
HER ŞEYİN ÖTESİNDE
Para kazanmak şart,
Hele ki bu devirde.
Emek, her şeyin ötesinde.
Baharın bir güzelliği, içinde İşçi Bayramı’nı barındırması.
1 Mayıs, yüzyılın başından beri bu topraklarda emeğin, birliğin, dayanışmanın simgesi.
Bu vesileyle bu yazıda işçilerden söz eden, emeği ön plana çıkaran şarkılardan ve marşlardan söz edeceğim.
İşçi sınıfının ortak marşı, ‘Enternasyonal’. Türkiye’de ilk kez 1922 yılında söylenmiş̧.
‘1 Mayıs Marşı’, Sarper Özsan bestesi. 1974 yılında Ankara Sanat Tiyatrosu (AST) tarafından sahnelenen, Bertolt Brecht tarafından Maksim Gorki’den uyarlanan Ana adlı oyun için yazılmış̧.
Çıkış̧ noktası, tekstteki bir cümle:
‘İşçiler marş söyleyerek girer.’
1 MAYIS EMEKÇİNİN BAYRAMI
Sarper Özsan, buraya bizzat yazdığı bir marşı yerleştirmiş̧.
Marş, kısa sürede tiyatro sahnesinden alanlara sıçramış̧; yıllardır kitlelerin katılımıyla söyleniyor:
‘Günlerin bugün getirdiği baskı, zulüm ve kandır,
Ancak bu böyle gitmez, sömürü devam etmez
Yepyeni bir hayat gelir bizde ve ülkelerde,
1 Mayıs, 1 Mayıs işçinin emekçinin bayramı
Devrimin şanlı yolunda ilerleyen, halkın bayramı…
DAĞLARIN DORUKLARINDAN
Yepyeni bir güneş doğar dağların doruklarından,
Mutlu bir hayat filizlenir kavganın ufuklarından
Yurdumun mutlu günleri mutlak gelen gündedir.
Gün gelir, gün gelir zorbalar kalmaz gider,
Devrimin şanlı yolunda bir kağıt gibi erir gider’
Marşı ilk seslendirenlerden biri, Cem Karaca.
1977 yılında ‘1 Mayıs Marşı’nı plak yapan bir başka isim, Timur Selçuk. Sonrasında pek çok sanatçı ve topluluk tarafından seslendirildi ama kulaklarda kalan bu yorumlar.
İŞÇİ ŞARKI VE MARŞLARI
Yabancı marşlar, zaman zaman onu tamamlıyor.
‘Hayat denilen kavgaya girdik /
Çelik adımlarla yürüyoruz/ dizeleriyle başlayan, ‘Avusturya İşçi Marşı’, ‘Bandiera Rosa’ olarak bilinen ‘İtalyan İşçi Marşı’, İtalyan partizan türküsü̈ ‘Çav Bella’, Şili dolaylarından gelen ‘Venseremos’ ve ‘El Pueblo Unido Jamás Será Vencido’ bunlara örnek…
Farklı dönemlerde farklı isimlerce Türkçeleştirilen bu marşlar, ilk kez, 1974 yılında Almanya’da yayımlanan ‘İşçi Şarkı ve Marşları’ başlıklı albümde bir araya getirildi.
Avrupa’da ATTF Korosu tarafından yapılan bu albümün müzik yönetmeni, o donem M. Erdemir adını kullanan Tahsin İncirci.
Bu bahiste, 1997 yılında yayımlanan Grup Yorum albümü̈ ‘Marşlarımızı’ anmak elzem.
Sözü uzatmayayım, örneklere geçeyim.
Benimki, küçük bir seçme.
Almanya bahsine, grevlere, maden işçilerinden söz eden şarkılara değinmedim, zira onlar başlı başına birer yazı konusu.
‘İŞÇİ MARŞI’: YENİ TÜRKÜ
Selim Atakan’ın Can Yücel’in şiirinden bestelediği “İşçi Marşı”, 1979 yılında Ankara’da yayınlanan ilk Yeni Türkü albümü ‘Buğdayın Türküsü’nde yer alıyor.
Sadece bu albümle değil, aynı yıllarda yayınlanan ‘Yeni Dünya Korosu’ imzalı, ‘Yeni Bir Dünya İçin’ başlıklı kaset aracılığıyla yayıldı, o dönemde mitinglerde söylendi.
‘Hava döndü işçiden, işçiden esiyor yel.
Dumanı dağıtacak yıldız poyraz başladı,
Bu fırtına yarınki sütlimanlara bedel,
Bahar yakın demek ki mevsim böyle kışladı’
Şiir, 1977 yılında Taner Öngür tarafından bestelenmiş̧, Cem Karaca’nın ‘Yoksulluk Kader Olamaz’ adlı albümünde kendine yer bulmuştu.
Yıllar sonra ‘Kutup Yıldızı’, aynı şiiri farklı bir besteyle ve ‘Hava Döndü İşçiden Yana’ adıyla yorumladı.
Memleketin ilk ‘yerli’ marşlarından.
‘NEREYE PAYİDAR’; TİMUR SELÇUK
1977 yılında yayınlanan Timur Selçuk albümü̈, işçi şarkıllarından müteşekkil.
Sanatçı, Nuran Atakır’ın piyanosu eşliğinde ‘1 Mayıs Marşı’ndan, ‘Türkiye İşçi Sınıfına Selam’a uzanan bir repertuvarı seslendiriyor.
Bunlar arasında AST tarafından sahnelenen Bilgesu Erenus imzalı ‘Nereye Payidar’ oyunu için yapılmış şarkılar da var.
Oyunla aynı adı taşıyan şarkının sözleri, Çiğdem Talu imzalı:
‘Nereye payidar nereye?
Seninkiler direnişte!
Bir sen yoksun içlerinde,
Çıkmaz bu yol bir yere
Nereye payidar nereye?
Gönlün yoksa ezilmeye,
Sen de katıl direnişe,
İşçilerle el ele...’